Hoxe tivemos a Bruno Tamagani no Chivite, unha estudoso da nosa zona que ten moito recollido e publicado de etnografía, de antropoloxía. Contounoss historias e anécdotas da nosa contorna, falounos de que entre nós temos setenta lugares con tesouros, do Pedrón de ouro de Matamá ou do Penedo Gordo de Feilas, e o alumnado puido satisfacer as curiosidades das súas aldeas.

 

MITOLOXÍA

 Hoxe Laia Atanes e Uxía Pérez de 2ºESO A, gravaron na nosa Radio, Radio Chivite, o Mito das 3 Marías, relacionándoo coa igrexa de Sta. María de Mixós, un traballo de investigación que as levou a saber máis da nosa historia, e compartila con todas e todos.

Di a tradición , segundo conta Miguel Losada ( historiador e antropólogo ) que na aldea de Parada da Serra, máis coñecida como Paradiña, había tres mulleres (As tres Marías) , que se adicaban a curar o arangaño. O arangaño era unha especie de raquitismo que afectaba principalmente aos nenos e que era curado polas devanditas mulleres, utilizando o poder curativo das augas mediante procedementos máxicos e tradicionais.

A orixe deste ritual xurdiu, cando na Alta Idade Media, tres monxas que vivían nun mosteiro dúplice situado detrás da Igrexa de Santa María de Mixós , tiveron que abandonalo porque este foi destruído, fundando a aldea de Paradiña. Ata alí levaron as monxas a tradición de curar a través das augas.As tres Marías é unha versión local, do Val de Verín, do culto ás Matres, de curar polas augas, moi estendido por tódolos pobos de Europa.

A IGREXA DE SANTA MARIA DE MIXÓS

Está datada, de xeito aproximado , no século IX , incluso antes da chegada da arte románica, que troixo consigo a gran revolución da escultura e a arquitectura a Galicia. Según di, Nelson Fernández (Fiti), hai historiadores que ata a sitúan entre os séculos VI e VII e foi declarada Monumento Histórico-Artístico no ano 1931. Nela mestúranse elementos da arquitectura asturiana , mozárabe , románica e visigoda, sin que haxa ningún que a faga definible como tal. Feita en cantería de granito, na súa orixe aparece como un mosteiro , (descoñécese se masculino, feminino ou mixto) que foi doado ao Mosteiro de Celanova no 1155.

A ermida está situada nun lugar estratéxico da Vía da Prata, a tres kms do Castelo de Monterrei, o que atraía e aínda atrae, a moitos visitantes..Orixinalmente tratábase dun templo de tres naves, separadas por arcos de ferradura, que teñen dentes de serra nos seus laterais , e de tres ábsidas – construcións semicirculares cubertas dunha bóveda de ladrillo- soportadas por aras romanas. Tamén hai un pequeno cuarto, nunha esquina, quizais un baptisterio ou unha cela dun monxe. Hoxe en día das naves orixinais só queda unha, que foi reconstruída. Nela , como relata Fiti, pódense distinguir aínda pinturas do Pantocrátor , do século XIII, e nas aras , varias inscricións en latín adicadas a unha deusa lusitana.

As fiestras e as portas están orientadas cara o sur para que a calor se conserve mellor.

No eixo central pódese observar unha imaxe do Santo Cristo, datada no século XIV , o patrón da localidade, e outra do bispo Rosendo , fundador do Mosteiro de Celanova , ao que pertencía a igrexa antes de pasar a mans do Conde de Monterrei, no século XVI. Ten dúas aras romanas que serven de base ao altar maior e ao da capela do norte , unha delas está adicada a Bandua , deusa da guerra.. As pedras, do que noutrora fora igrexa mosteiral, están reaproveitadas nas casas dos arredores da igrexa.

No interior , chama tamén a atención un iconostasio moi ben conservado, que antigamente separaba aos fieis dos sacerdotes. Data da era visigoda , pero tamén, según conta Fiti, era típico das igrexas ortodoxas. Tamén compre salientar a pía bautismal de estilo románico na que aínda se conserva a policromía de cor azul.

Foi Sede parroquial ata o 1893, cando pasou a depender da igrexa parroquial de Estevesiños, polo que deixaron de celebrarse nela bautizos, vodas e funerais. Conta Fiti, que nos últimos anos, coa chegada dun párroco novo e aproveitando a pía bautismal, xa se bautizaron alí a 5 nenos, entre os que se atopan os dous del.

A igrexa non ten campanario senón que é unha espadana, xa que a espadana ten dúas columnas e o campanario catro. Para facer soar a campá había antes unha escaleira pero agora tócase desde abaixo tirando por unha corda.

No muro do exterior da igrexa, sobresae un sarcófago dun monxe guerreiro que Fiti recoñece que non sabe como chegou ata alí. Aparece ademáis, na parte inferior do muro, un petroglifo que representa a constelación da Osa Maior.

Conta Fiti, veciño da zona, que existía unha antiga ofrenda das mulleres preñadas á Virxe das Virtudes , tamén coñecida na zona, como a Virxe do Leite. Consistía no lavado dos peitos na fonte da Virxe para poder ter cantidade dabondo coa que alimentar aos bebés.

Outra tradición,segundo Fiti, era unha ofrenda á Virxe dos Remedios , que consistía en subir ao alto do monte no que está a capela de San Salvador. Alí facíase unha romaría, ían os de Mixós e os de Albarellos e ao baixar ofrecíanlle terra á Virxe , para beneficiar aos seus cultivos.

A día de hoxe mantense viva a festa na honra ao Santo Cristo, que se festexa cada 14 de setembro. É habitual cos vecinos se reúnan durante a noite na Igrexa de Santa Maria para celebrar a procesión das candeas.

 

Nestes nosos recunchos adoitamos presumir do noso alumnado, que méritos teñen para que falemos deles e delas, pero hoxe imos gabar ás familias. Neste caso a de Lois Reigada, o seu pai, Xosé Manuel Reigada, quen xa nos axudou coa recollida do léxico dos paxaros, fornecéndonos moitos dos nomes e corrixindo os que nós recollemos. Déixovos unha ligazón do seu blog, onde escribiu un artigo sobre o topónimo: Tanxugueiras, en Riós. ó fío do éxito do grupo Tanxugueiras. 

 

As Tanxugueiras, Verín natural 

 Volvemos con forzas renovadas, e coa ilusión que nos transmiten as alumnas de 1ºESO A, Yaiza e Valeria, con esta entrevista que lle fan á súa avoa sobre os topónimos de Trasmiras. A que non sabiades dun xogo popular que se chama O Pino?

Toponimia Trasmiras